EDİRNE'DE BİR KÜTÜPHANE VE İMARET KURAN FAZLULLAH PAŞA'NIN TÜRBESİ YOK OLMA SÜRECİNDE

1- O,bir vezirdi... O,içinde Aş evi de bulunan, Edirne'deki dokuz imaretten birinin kurucusuydu... O,ikinci Murat döneminde Edirne'de açılan iki kütüphaneden birinin de kurucusuydu...

Edirne'de, Fazlullah Paşa'nın adı iki biçimde öne çıkar:

1-Fazlullah Paşa Mahalleleri.

2-Fazlullah Paşa (Seyitler) İmareti.

Aslında bu iki başlıkta verilen Fazlullah Paşa, ayni paşadır.

MAHALLELER Edirne Mahalleleri Tarihçesi adlı kitabıyla bu şehrin özgün bir yanına da el atmış olan Ratip Kazancıgil'den, adı geçen mahalleler hakkında şunları öğreniriz:

Mahallelerden biri, semt olarak Eski Cami yakınlarında olup, kurucusu Fazlullah Paşa'dır ki;1529 yılında bu mahallede,1 imam,1 müezzin,17 hane,6 bekâr bulunmaktaydı.

1609 yılında bu mahalle 15 haneli olarak görülmekte olup, beş kişinin de bulunduğu Fazlullah Paşa odalarını da içermekteydi.

Ahmet Badi Efendi, bu mahalleye Feyzullah Paşa Mahallesi denilmesinin yanlış olduğunu belirtmektedir.

Dr. Rıfat Osman'ın verdiği bilgilere göre mahalle Belediye Dairesi yakınlarındaydı. Bu mahallede Putlu adında bir cami bulunmaktaydı ki; Rıfat Osman'ın o günlerdeki tespitleri, caminin harap durumda olduğunu işaret etmektedir...

Edirne tarihçilerinden Osman Nuri Peremeci, her ne kadar bu mahalle Feyzullah Paşa adıyla değil, eski adıyla yani, Fedhullah Paşa olarak anılmalıdır dese de, bu kez kendisi Feyzullah Paşa adını kullanarak adı geçen mahallenin, merkezde bulunduğunu belirtir ve Nişdoğan ile Hocaki mahallelerinin birleşmesinden meydana geldiğini açıklar.

Bu mahalle, 1990 yılındaki mahalle düzenlemeleri sırasında Babademirtaş Mahallesi sınırları içine alınmıştır.

Ayşekadın semtinde ve şimdilerde Uzunkaldırım olarak bilinen semti de kucaklayan bölgedeki ayni adı taşıyan mahalle ise,1529 tarihli kayıtta "Mahalle-i darüssiyade imaret-i Fazlullah Paşa" adıyla yer almaktadır.

FAZLULLAH PAŞA (DARÜSSİYADE-SEYİTLER) İMARETİ

Yine, Ratip Kazancıgil tarafından Edirne İmaretleri adıyla kitaplaşan bir başka çalışmada, Edirne'de, sayısı yüzleri aşan imaretin varlığından söz edilir.

Ancak, özel mülkiyete dayalı eserleri, kuruluş olarak, vakıf imaretlerinden ayırmalıdır düşüncesinin de göz ardı edilmemesi gerektiğini vurgulayan Kazancıgil; bu durumdaki imaretleri, bünyesinde mutfağı veya aş evi bulunanlar biçiminde, dokuz başlık altında ve kuruluş tarihi sırasına göre vermektedir ki, Fazlullah Paşa bu sıralamada sekizinci durumdadır.

İmaret nedeniyle bu mahalle de yakın geçmişte ayni adla anılmaktaydı ki, bu nedenle iki mahallenin karıştırıldığı bilinir.

***

Fazlullah Paşa İmarethanesi'nde bir mescit, tabhane ve aş evi bulunmaktaydı.

Rıfat Osman, bu imaret bünyesindeki camiyi yıkılma öncesinde fotoğraflamış olup, minare için "harap" nitelemesi yaparak, caminin yandığını belirtmiştir.

Abdurrahman Hibri; söz konusu mescidin iki kubbeli olduğunu belirtmekte minaresininse yeşil boyalı olduğunu söylemektedir.

Kazancıgil'in, cami etrafındaki evlerde yaşayan yaşlılardan derlediği bilgilere göre cami, içine kendir lifi ve çubuğu doldurulduğu günlerde düşen bir yıldırım nedeniyle yanmıştı.

Yapılan değerlendirmeler söz konusu yangının 1900'lü yılların başlarını işaret etmektedir.

Konuyu, Osmanlılar Ansiklopedisi için kaleme alan Havva Koç, söz konusu mescidin 1940'larda yıkıldığını belirtir ki; Rıfat Osman'ın bu yapıyı fotoğraflama şansı da yakalayabilmiş olduğu dikkate alındığında, bu tarihin doğru bir bilgiyi yansıttığı söylenebilir.

Peki, caminin yeri neredeydi?

Fazlullah Paşa'nın kabri; caminin mihrabı önünde olacağı varsayımıyla bakıldığında, cami, halen boş olarak görülen arsa üzerinde olsa gerektir.

Şimdilerde (Arlık 2010) camiye ilişkin herhangi bir iz yoktur ki, benzer herhangi bir izi, 1989 yılında oralarda arayan Ratip Kazancıgil de görememiştir.

Yazı Dizisi Sürecek...