Engelliler haklarını ne kadar biliyor?

Engellilerin bir çok hakkı olduğunu ve bu hakların iyi bilinmesi  gerektiğini söyleyen Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürü Bilgin Özbaş, yaptıkları duyuru ve çalışmalar ile bu hakları engellilere ve Ailelerine aktardıklarını belirtti. Engelli hakları ile ilgili bilgi veren Özbaş, tüm detayları aktardı.

Evde Bakım Aylığı

Evde bakım aylığı  Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı  tarafından %50 ve üzerinde özür oranı olup engelli sağlık kurulu raporunda “Ağır Engelli” ibaresi bulunan ve başkası olmadan kendi bakımını üstlenemeyecek engelliler için engellinin bakımını üstlenen kişilere verilen, şu anki mevzuatımızda maddi açıdan bir engellinin yararlanabileceği en iyi parasal destektir. Net tutarı bir asgari ücretin asgari geçim indirimsiz halidir ve aylık olarak ödenmektedir.  Evde bakım ücreti ödenebilmesi için engellinin ikamet ettiği konutta yaşayanların kişi başına düşen geliri asgari ücretin 2/3 ünden az olmalıdır.  İlimiz sınırları içinde Temmuz 2015 tarihi itibarıyla 2170 ağır engelli vatandaşımıza  aylık bir asgari ücretin net tutarı kadar evde bakım ücreti ödenmektedir.

Engelli Aylığı ( 2022 Maaşı)

Toplumda genellikle “engelli aylığı” olarak bilinen ve Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Primsiz Ödemeler Genel Müdürlüğü tarafından 2022 sayılı “65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanununun” ilgili maddelerince bağlanan aylıktır. Ekonomik yoksunluk içinde bulunan; 18 yaşından büyük engelli bireyler ve kanunen bakmakla yükümlü olduğu 18 yaşını tamamlamamış engelli yakını bulunan Türk Vatandaşlarına aylık bağlanmaktadır. Üç aylık olarak ödenen bir aylıktır. Engel oranına göre aylığın miktarı değişmektedir.

 Muhtaç Aylığı

Muhtaçlık aylığı Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından %40 veya daha yukarı oranda özrü bulunan, sosyal güvencesi olmayan, herhangi bir gelir veya aylığı bulunmayan, gelir getirici taşınır veya taşınmaz bir malı olmayan veyahut olsa bile bunlardan elde edeceği ortalama gelir muhtaçlık aylığı miktarını geçmeyen 18 yaşından büyük engellilere ya da 18 yaşından küçük engelli yakını bulunanlara verilen maddi bir haktır.

ENGELLİLER İÇİN VERGİ İNDİRİMLERİ VE MUAFİYETLERİ

Gelir Vergisinde Engellilik İndirimi

Engellilik indirimi Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından gelir vergisine tabi ücretli çalışan ya da serbest meslek kazancı elde eden engelliler ile ailesinde ücretli çalışan ya da serbest meslek kazancı elden eden bakmakla yükümlü olduğu engelli bulunan engelli yakınlarına ve ayrıca basit usulde vergilendirilen engellilere sağlanan, engellinin özür oranına göre aylık belli bir miktar paranın gelir vergisinin matrahından düşürülmesi şeklinde uygulanan dolaylı bir maddi kazançtır. Engellilik indirimi ile engelliler ve engelli yakınları normal şartlarda ödemesi gerekenden daha az gelir vergisi öderler. Bu, ücretlilerde brüt maaştan daha az kesinti yapılarak net maaşın daha yüksek olmasını sağlarken serbest meslek kazancı elde edenlerde yıllık olarak verilen gelir vergisi miktarının daha düşük verilmesini sağlar.

2015 yılı engellilik indirimi miktarları şu şekildedir:

Araç Alımında ÖTV Muafiyeti

ÖTV’siz araç alımı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından satın alacağı araca özürüne uygun ek donanım yaptıracak malul ve engelliler ya da %90 ve üzeri herhangi engeli bulunan malul ve engelliler için 0 km araç alımlarında Özel Tüketim Vergisi’nin ödenmemesi şeklinde uygulanan bir vergi muafiyetidir.  Engelliler için uygulanan ÖTV muafiyeti 5 yılda bir engellinin aracı ilk satın alışında uygulanır. Yani engelli vatandaşlarımız 5 yılda bir olacak şekilde yeni bir ÖTV’siz araç alabileceklerdir. Tasarının 56 ncı maddesiyle engellilik durumları nedeniyle araçları bizzat kullanamayacak olan engellilere (motor silindir hacmi 2.800 cm3’ü aşanlar, bütün tekerlekleri motordan güç alan veya alabilenler, sürücü dâhil 8 kişiye kadar oturma yeri olan binek otomobilleri, yarış arabaları, arazi taşıtları hariç) yük taşınmasında kullanılıp azami ağırlığı 3,5 tonu aşmayan ve yolcu kapasitesi istiap haddinin % 50’sinin altında olanlar ile sürücü dâhil 9 kişilik oturma yeri olan araçların ÖTV’siz verilmesini sağlamaktadır.

Özel Araç ve Gereçlerde KDV Muafiyeti

KDV Muafiyeti Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından özür oranı ve türü ne olursa olsun tüm engellilere eğitimleri, meslekleri, günlük yaşamları için özel üretilmiş araç ve gereçler, engellilerin toplumsal hayata katılımı arttıracak ve engelinin verdiği dezavantajı ortadan kaldırmaya yönelik ürünlerin satın alınmasında KDV ödenmemesi şeklinde uygulanan bir vergi muafiyetidir. Dikkat edilmesi gereken konu KDV’den engelli bireylerin satın alacakları tüm mallar istisna edilmemiştir. Sadece engeline uygun üretilmiş araç ve gereçlerin satın alımında KDV muafiyeti uygulanmaktadır.

Motorlu Taşıtlarda MTV Muafiyeti

Ülkemizde engelli vatandaşlarımıza tanınan haklar arasında devletin sunduğu pek çok vergi muafiyeti ve indirimleri söz konusudur. Engelli vatandaşların sosyal hayatta sıkıntı çekmemeleri ve adaptasyonunu kolaylaştırması adına devletin sağladığı bu vergi indirimi ile engelli vatandaşlar MTV ödememektedir.

MTV İndirim Uygulamaları

Engellilik oranı %90′nın üzerinde olan vatandaşlara istisna uygulaması

%90 oranında engelli olduğunu herhangi bir devlet hastanesinden aldığı raporu vergi dairesine onaylatan vatandaşların şahıslarına ait olan araçları, motorlu taşıtlar vergisinden muaf tutulmaktadır. Bu uygulamadan ve ayrıcalıktan yararlanmak isteyen ve ilgili koşulları mevcut bulunan vatandaşlara ait olan araçlarda herhangi bir özel tertibat, düzenek olup olmaması önemli olmayacaktır.

Diğer Malûl ve Engellilere Ait Taşıtlarda İstisna Uygulaması

Engellilik oranı %90 oranından daha düşük olan özürlü vatandaşların durumunda ise; kişinin bir devlet hastanesinden bu durumunu belgeleyen sağlık raporunu alması ve şahsına ait olan taşıtın özürlülük durumuna uygun biçimde düzenlenip tertip edilmesi koşulu ile, bunu “Motorlu Araç Tescil Belgesi” ile onaylatan vatandaşlar bu vergi indiriminden ve istisna durumundan faydalanabilmektedirler.

Malûl ve Engelliler İstisnası İle İlgili Bildirim

Özürlü olan vatandaşın bu ayrıcalıktan yararlanabilmesi için kendi adına “Malûl ve Engelliler Adına Kayıt ve Tescilli Taşıtlarda Motorlu Taşıtlar Vergisi İstisnası Bildirim Formu”nu doldurarak, diğer gerekli belge ve bilgiler ile birlikte bağlı olduğu vergi dairesine başvurması gerekmektedir.

Konutlarda Emlak Vergisi Muafiyeti

Engellilerin Türkiye'de sahip oldukları 200 metrekareyi geçmeyen tek meskenlerine ait emlak vergisini ödememeleri için, herhangi bir gelirlerinin bulunmaması veya engellilik durumunun belli bir oranın üzerinde olması gibi şartlar aranmıyor. Engelli olduğunun belgelenmesi yeterli.

Engelli kimlik kartı sahibi mükelleflerin, bu haktan yararlanabilmeleri için bu kartlarını belediyede ilgili görevliye ibraz etmeleri ve dolduracakları forma fotokopisini eklemeleri yeterli. Bu durumdaki mükelleflerden ayrıca sağlık kurulu raporu istenmiyor

 Engelli kimlik kartı olmayanların ise tam teşekküllü Devlet hastanesinden alınmış sağlık kumlu raporunun aslını veya onaylı örneğini belediye görevlisine ibraz etmeleri gerekiyor. Ayrıca raporun fotokopisinin de engelliler tarafından, verilmesi gereken forma eklenmesi şart.  Bu kişilerin kendi durumlarına ilişkin formu imzalayarak belediyeye vermeleri yeterlidir.

İthal Edilen Araç ve Gereçlerde Gümrük Vergisi Muafiyeti

Engellilerin kullanımına ait yurt dışından ithal edilecek özel araç ve gereçler Gümrük Bakanlığı tarafından gümrük vergisinden istisna edilmiştir. Eşyalar engellilerin özel menfaati ve diğer bireyler ile arasında bulunan dezavantajlı durumu ortadan kaldırmak için engelli bireylerin kendisi ya da kamu yararına çalışan dernek ya da bu gibi kuruluşlarca getirilebilmektedir. İthal edilebilecek eşyalar şunlardır: engel türüne göre özel üretilmiş araç ve gereçler; hareket ettirici donanımı bulunan motorlu veya mot0rsuz koltuklar, bisiklet, motosiklet ve motor hacmi 1600 CC’yi aşmayan binek otomobiller; engel oranı ve türü nedeniyle el ayak fonksiyonunu tamamen yitirmiş engelliler tarafından bizzat kullanılamayacak; fakat 3. dereceye kadar olan bir yakını tarafından kullanılabilecek motor hacmi 2500 CC’ye kadar olan taşıtlar (binek otomobiller ve arazi taşıtları hariç).

ENGELLİLER İÇİN KAMU KURUMLARI TARAFINDAN SAĞLANAN İNDİRİM VE HAKLAR

Engelli Kimlik Kartı Hakkı

% 40 ve üzeri engeli bulunan engelli vatandaşlarımızdan isteyenler bulundukları yerdeki Aile ve Sosyal Politikalar İl  Müdürlüğü‘ne başvurarak kendileri için engelli kimlik kartı çıkarabilirler. Engelli kimlik kartları engelli vatandaşlarımızın mevzuatta yer alan tüm kamu ve özel yardımlardan hızlı bir şekilde yararlanması için kullanılmaktadır. Engelli kimlik kartları sağlık kurulu raporu yerine geçmemekle birlikte engellilere indirim uygulanan yerlerde engelli sağlık raporu yerine ibraz edilmesi daha çabuk ve kolay olduğundan engelli vatandaşlarımız için kullanılması tavsiye edilmektedir.

Belediye Engelli İndirimleri

Türkiye’deki bütün belediyeler tarafından engelli vatandaşlara su, toplu taşıma araçları, vapur vb. hizmetlerde indirim yapılmakta özellikle toplu taşıma hizmetleri ücretsiz sunulmaktadır. Her belediye için indirim oranları ve başvuru şartları farklılık göstermektedir. Hangi koşullarda hangi hizmetlere ne kadar indirim yapılacağı Belediye Meclisince  tespit edilmektedir.

Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı Engelli Yardımları

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü’ne bağlı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları (Kısaca SYDV) tarafından engelli vatandaşlarımız için çeşitli yardımlar yapılmaktadır. Engellilerin bulunduğu hanede kişi başına düşen gelir SYDV muhtaçlık sınırını (2013 yılında ilk 6 ay için 233,20 TL) geçmiyorsa engelli vatandaşlarımız SYDV yardımlarından faydalanabiliyor. SYDV’lerin engellilere özel engellerine yönelik ücretsiz tekerlekli sandalye, protez, konuşma ve işitme cihazı verilmesi yardımları olduğu gibi gıda, barınma ve nakdi yardımları da bulunmaktadır.

Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir Yolları

Engelli vatandaşlarımız, banliyö trenleri ve Marmaray dahil olmak üzere şehir içi trenlerde ücretsiz,   şehirlerarasında YHT, anahat ve bölgesel trenlerinde ise % 50 indirimli seyahat edebilecekler.

% 40 ve üzeri engellinin kendisi,  %50 ve üzeri engelli olup, “Ağır Engelli Raporu” bulunanların kendisi ve beraberindeki bir refakatçisi, banliyö trenleri ve Marmaray dahil olmak üzere şehir içi trenlerde ve şehirlerarasında YHT, anahat ve bölgesel trenlerde (yataklı, kuşetli ve Business vagonlar hariç) ücretsiz seyahat edebileceklerdir.

Bu indirim ve ücretsiz seyahatlerden yararlanabilmek için; engelli vatandaşlarımızın Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı İl Müdürlüklerinden almış oldukları Engelli kimlik kartlarını veya engelli kartı alınmamış ise sağlık kurulu  raporunu ibraz etmeleri gerekmektedir.

Kredi Yurtlar Kurumu (KYK) Engelli Hakları

Kredi Yurtlar Kurumu tarafından %40 ve üzeri özrü bulunan engellilere burs ve yurt başvurularında öncelik tanınmaktadır. Kredi Yurtlar Kurumu’nun son yapılan modern binaları engellilerin ihtiyaçları göz önünde bulundurularak dizayn edilmektedir. Öğrenim ve katkı kredilerinin geri ödenmesinde “çalışamaz” ibareli raporu bulunan engellilerin borçları tamamen silinmekte, diğer engellilerde ise alınan öğrenim ve katkı kredisinin üzerine Toptan Eşya Fiyat Endeksi’ne (TEFE) göre eklenen faizin %50′si indirilmektedir.