Cengiz, Edirne'de tarihi yapılarda oluşan hasarı ele aldı

1752 yılı Ağustos ayında bir ramazan günü yaşanan  Edirne depremini yaptığı araştırmalar sonucu kitaba dönüştüren Trakya Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Bölümü Öğretim Görevlisi Dr. Hasan Ali Cengiz, özellikle depremin yaşandığı dönemde Edirne'deki tarihi yapılarda oluşan hasarı ortaya koymaya çalıştığını ve özellikle deprem sonrası Osmanlı arşivindeki kayıtlardan yola çıkarak adım attığını söyledi.

Edirne depreminin yaşandığı 1752 yılında depremin şiddetini ölçecek ölçü birimlerinin olmadığını belirten Cengiz, daha çok 19 ve 20. yüzyılda görebildiğini fakat 7'nin üzerinde bir şiddet olduğu ile ilgili bir bilginin AFAD kayıtlarında yer aldığını aktardı.

"Şiddeti o yere verdiği hasarla ölçülüyordu"

Yaptığı araştırmalar sonucunda depremin yaşandığı dönemde Edirne'deki tarihi yapılarda oluşan hasar ve bunların maliyetlerini ortaya koyarak bir çalışma yaptığını belirten Trakya Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Bölümü Öğretim Görevlisi Dr. Hasan Ali Cengiz, bunun sonucunda edindiği bilgilerden yola çıkarak kitap yazdığını söyledi.

"Edirne'de 25'in üzerinde hasar var"

Yaptığı araştırmalar sonucu Edirne'deki depremde tarihi yapılarda 25'in üzerinde hasar olduğunu aktaran Cengiz; "7'nin üzerinde mescitte , 10'a yakın handa ve köprülerde hasar var. Yani o dönemde depremin Edirne'de ciddi bir hasar oluşturduğunu gözlemledik. Bu depremin öncesinde büyük bir yangın var. Bundan sonraki kitabımda da o yangın konusuna yer vereceğiz. Bu yangının akabinde yaraları sarılmadan bu da girdiği için bu konular büyük öneme sahiptir. Edirne'nin tarihi çehresini değiştiren 2 olay var diyebiliriz. Özellikle bu depremde 100'ün üzerinde can kaybı tespit ediliyor. Tam net verileri bulamıyoruz ama çok fazla can kaybı olmadığını söyleyebiliriz. Can kaybı olmamasının sebebi tam iftar saatinde ve yaz olduğu için herkesin dışarıda olması kaynaklıdır" ifadelerine yer verdi.

"Taş yapılarda ciddi hasarlar ortaya çıkmıştır"

Edirne'nin tarihi çehresini değiştiren iki unutulmayacak olay olduğunu ifade eden Cengiz, Edirne Depremi ve yangın konusu olduğunu belirtti.

Depremin yaşandığı dönemlerde evlerin ahşap olmasının bir yandan riski azaltırken, yangın açısından bakıldığında ise risk ortaya çıkmış olduğunu ifade eden Cengiz, buna karşılık taş yapılarda camilerde, mescit, han ve hamamlarda ciddi hasarlar olduğunun görüldüğünü dile getirdi.

"Selimiye en z hasar olan yerlerden birisidir"

Özellikle mimari ve sanat tarihi açısında hangi yapılarda ne gibi hasarlar oluştuğu ile neler değiştiğini ortaya koymaya çalıştığını ifade eden Cengiz, diğer camilere göre Selimiye'nin en az hasar olan yerlerden birisi olarak karşımıza çıktığını söyledi.

Diğer camilerde minareler tamamen yıkılırken, Selimiye'nin cami minarelerinin üçüncü şerefeden itibaren bir hasar gördüğünü aktaran Cengiz; "Kubbelerde çatlakların oluşması, yanındaki medresesinde tarihi çarşıda da hasarların oluştuğunu söyleyebiliriz.  Muradiye Camii'nde belli yapısal değişiklikler yapılmış. Deprem sırasında misafirhane kısmı kaldırılmış ve camiye katılmış. Üç Şerefeli Camii'nde 3 sefer keşif yapılmış ve 3 parça değiştirmiş. Depremden sonra yaklaşık 10 yıla yakın tamirat sürmüş. Bu deprem 1. Mahmut döneminde oluyor. Tam tamiratlar başladığında vefat ediyor. sonra 3.Osman çok fazla bütçe ayırmıyor, tadilatlar önemsenmiyor ve duruyor. 3. Mustafa döneminde baya bir tamirat yapılıyor. Üç Şerefeli Camii'nde Hünkar Mahfili 1932 yılında kaldırılmış. Bunun gibi yapısal değişiklikler yapılmış" şeklinde açıklamada bulundu.

Bu deprem ve bunun öncesindeki yangında bir takım şeyler onarılsa da onarılmayacak izler bıraktığının görüldüğünü vurgulayan Cengiz, bir daha böyle bir durumun yaşanmamasını diledi.

1752 Edirne Depremi kitabının yazarı Trakya Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Bölümü Öğretim Görevlisi Dr. Hasan Ali Cengiz, bir sonraki kitabında Edirne'de yaşanan  Edirne Yangınını anlatacağını söyledi.

Özlem Ceylan